Zingen, spelen en bewegen; deze drie en ook nog tegelijk. Daar gaat het om wanneer we zangspelen inzetten in onderwijs en opvang aan jonge kinderen tussen 3-7 jaar. De combinatie zorgt ervoor dat de brede ontwikkeling wordt gestimuleerd. Alles heeft met alles te maken. Driekwart van alle SLO-doelen voor het jonge kind kun je als bedoeling formuleren voor deze prachtige spelen.

Het is heerlijk wanneer de zangspelen op de speelplaats in de frisse lucht worden aangeboden. Buiten is er lekker veel ruimte om in verschillende basisopstellingen de zangspelen uit te voeren.

Door regelmatig (het liefst elke dag) zangspelen toe te voegen aan je aanbod, zul je merken dat lesjes in een kleine kring, of opdrachten in het platte vlak bijna niet meer hoeven. Jonge kinderen leren met hun hele lijf en met al hun zintuigen in een fantasievolle context die veel betekenis voor hen heeft. Dus lang leve de zangspelen; ze hebben enorme waarde!

Het is niet te doen om de deelgebieden apart te benoemen. Maar omdat we het toch inzichtelijk willen maken, hebben we hieronder een rijtje ontwikkelingsgebieden gezet. Al deze gebieden komen bij alle spelen aan bod. Dus bij elk zangspel ben je als pedagoog bezig met o.a. de taal- en rekenontwikkeling, op een manier die past bij jonge kinderen.

Sociaal: Tijdens het spelen van een zangspel voelt ieder kind dat het een onderdeel is van het geheel van de groep. In de kring is elke schakel even belangrijk. Dat doet kinderen goed, vooral de kinderen die een mager zelfbeeld hebben of wat buiten de groep staan. Samen met de andere kinderen doe je je best en zorg je ervoor dat het zangspel fijn loopt zodat iedereen er plezier aan beleeft. Ze ervaren hierbij dat je elkaar nodig hebt. En hoe leuk is het wanneer jij uit wordt gekozen om bv. mee te dansen, te rennen of een beweging voor te doen? Dit kind mag letterlijk en figuurlijk in het middelpunt te staan. Door de verbondenheid met elkaar wordt de sociale ontwikkeling gestimuleerd en de groepssfeer op een positieve manier beïnvloedt.

Ruimtelijke oriëntatie: Samen lopen in een lange slinger vraagt veel van het ruimtelijk inzicht van kinderen. Het is dus belangrijk om een zorgvuldige opbouw te maken voor de verschillende opstellingen. In een lange slinger lopen gaat vooraf aan het maken van een kring. Je merkt dat sommige kinderen de neiging hebben om in de kring naar binnen te lopen. Het kan helpen om bepaalde kinderen op strategische punten te zetten, zodat andere kinderen er steun aan ervaren. Lopen en huppelen in de kring is weer een stap verder. Dat soort zangspelen kun je het best doen met kinderen die wat ouder zijn. Het bewegen in een kring steeds weer vanuit een verschillend perspectief, is voor veel kinderen een uitdaging. Maar het levert zoveel op waardoor kinderen leren zich in al die opstellingen te oriënteren! Veel doen dus;-)

Emotioneel: Jonge kinderen leven in hun eigen fantasievolle wereld. Het is de taak van de pedagogen die fantasie te verzorgen. We nemen als voorbeeld het zangspel: De Poppenkraam. Door vooraf een verhaal te vertellen over de poppenkoopman die op reis ging, komen de kinderen in het verhaal. Ze maken allemaal een bepaalde voorstelling van de situatie. Zo beleven ze intens het zangspel, met hart, lijf en zintuigen. Het omgaan met spanning, samen door het verhaal gaan en beleven, dat kunnen we via een zangspel prachtig vormgeven. Door een duidelijke opbouw in het verhaal, maar ook de geruststellende gedachte dat de speelleider het spel leidt kunnen jonge kinderen zich overgeven aan dit avontuur. Ze krijgen daarmee grip op de wereld en op henzelf. Dat stimuleert hun zelfvertrouwen en maakt ze sterk. Voor de emotionele ontwikkeling doen zangspelen dus echt iets!

Motoriek: Zangspelen geven enorm veel mogelijkheden om lekker veel te bewegen. Springen, hupsen, voordoen en nadoen, rondlopen, weer terug lopen, huppelen, arm in arm dansen, armen kruisen en in tweetallen bewegen (twee emmertjes water halen), wegrennen en elkaar tikken (zakdoekje leggen). Daarom is een zangspel heel geschikt om tussen de andere dagactiviteiten te plannen. Ga met je groep naar buiten voor een frisse neus, om de ruimte te ervaren, maar ook om de benen te strekken en -heel belangrijk- je energie kwijt te kunnen. Vooral de kinderen die bv. in de middenbouw (groep 3/4) graag even tussendoor hun lijf willen gebruiken, potloden willen slijpen, naar de wc lopen, kun je enorm bedienen door ze na elke drie kwartier binnen, mee te nemen naar buiten voor een leuk zangspel. Maar ook peuters en kleuters zullen blij zijn wanneer je voorstelt om samen een zangspel te spelen.

Taal & rekenen: Zangspelen dragen ook in belangrijke mate bij aan de cognitieve ontwikkeling van kinderen. Door tekst, melodie en bewegingsvorm te combineren heb je een schat in handen om jonge kinderen te stimuleren in hun algemene ontwikkeling waar taal en rekenen onderdeel van zijn. Door te ervaren wat voor, achter, onder, boven, naast elkaar betekent, onthouden kinderen dit. In elk lied zit rijke taal, woorden die je vaak en minder vaak gebruikt, maar een zangspel is ook een fijne activiteit om te rijmen. In specifieke zangspelen krijgt het rekenen bijzondere aandacht zoals bij De Zevensprong. Het beleven van de ruimte en jouw plek erin waardoor kinderen steeds weer een ander perspectief ervaren, geeft een mooie basis voor het rekenen. In elk zangspel zitten verschillende waardevolle elementen, denk bv. maar aan oorzaak-gevolg, volgorde in de tijd. Dus wil je meer aan taal en rekenen doen met jonge kinderen, introduceer de zangspelen.

Muziek: Samen zingen en tegelijk bewegen, spelen met maat en ritme, reageren op tekst en daarbij de goede beweging maken; het ontstaat tijdens het spelen van zangspelen. Denk maar aan het zangspel: Als hier een pot met bonen staat. Elke keer wanneer er een zangspel gespeeld wordt, geef je eigenlijk ook een muziekles. Nu er steeds meer onderzoek is gedaan naar het effect van complexe samengestelde activiteiten waarbij verschillende hersengebieden getriggerd worden is het hoog tijd om activiteiten te doen die aansluiten bij die wetenschappelijke kennis. Dus meer zingen en bewegen, dan gaan vanzelf de scores ophoog;-)

Executieve functies: In de zangspelen zitten veel elementen die jonge kinderen helpen bij het ondersteunen van de executieve vaardigheden. De volgorde van handelingen, het reguleren van emoties, het stimuleren van het werkgeheugen, de respons-inhibitie, ze komen wisselend aan bod in de verschillende zangspelen. Het is een verzameling processen die te maken hebben met het beheren van jezelf. Dus spelen maar!

Cultuur: Het zou zomaar kunnen dat de zangspelen voor jou voelen als ‘oud en duf’. Het is idd een feit (maar ook een kracht) dat deze spelen al lang meegaan. Hier en daar is er best wat aan te passen aan de tekst, maar de grondgedachte is zo sterk en past zo goed bij de basisbehoeften van kinderen. Je hebt dus goud in handen wanneer je als pedagoog/leerkracht deze spelen weer in de schijnwerpers zet. Activiteiten die nu vaak met jonge kinderen worden gedaan missen de kern. Door zangspelen aan te bieden komen we tegemoet aan de bewegingszin, de evenwichtszin en de levenszin van kinderen. Dat is de basis voor een evenwichtige ontwikkeling. Daarnaast is het prachtig om een stukje cultuur over te brengen op de generatie van nu. Daarom maakten we een nieuw product met zangspelen uit de oude doos met de liedjes die onze ouders ook al zongen. Hoe gaaf is het wanneer kleinkinderen hun opa en oma bij de hand nemen en het spel dat ze samen kennen, gaan spelen. Dat verbindt generaties.

April 2021,
Marja van Delden